Dotacje dla polskich przedsiębiorców są dostępne na wielu poziomach i z różnych źródeł. Mamy do dyspozycji zarówno fundusze unijne w perspektywie 2021–2027, jak i szereg dotacji z budżetu państwa. Prezentujemy wybrane ze względu na tematykę projektów i działań, jakie podejmują przedsiębiorcy. To tylko wąski wycinek całego pakietu dotacji, który został zatwierdzony dla Polski, w wysokości prawie 350 miliardów złotych.
W świetle szeroko podjętych rozważań o zmianach klimatu, zrównoważonym rozwoju czy ochronie środowiska branża budowlana stoi przed ogromnym wyzwaniem związanym ze zmniejszaniem śladu węglowego istniejących budynków, ale też tych nowo budowanych. Wyzwania te pojawiają się nie tylko na etapie prac budowlanych i konstrukcyjnych, ale już dużo wcześniej, czyli na etapie projektowania budynków, a także wytwarzania i rozwijania materiałów budowlanych. Działania te wiążą się oczywiście z dodatkowymi kosztami, gdyż najczęściej obejmują prace rozwojowe, eksperymentalne nad nowymi rozwiązaniami, a jak wiadomo, te obarczone są ryzykiem niepowodzenia. Natomiast w związku z tym, że cała branża zmierza w kierunku nowych, lepszych i ekologicznych rozwiązań, warto przyjrzeć się aktualnie dostępnym źródłom finansowania projektów (zarówno rozwojowych, jak i inwestycyjnych), dzięki którym efektywność kosztowa tych działań może ulec poprawie.
Dotacje na działalność badawczo-rozwojową
Działalność badawczo-rozwojowa jest wspierana w Polsce w postaci dotacji już od kilkunastu lat. Aktualna perspektywa jeszcze mocniej akcentuje, jak ważne są badania, rozwój, poszukiwanie innowacji we wszystkich branżach. Inteligentne budownictwo zeroemisyjne to jedna z krajowych inteligentnych specjalizacji, co oznacza, że projekty wpisujące się w tę tematykę mogą pozyskać dofinansowanie z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) w ramach konkursu SMART. Jest to flagowy konkurs organizowany na poziomie krajowym, dzięki któremu przedsiębiorcy mogą pozyskać dotacje na bieżące koszty działalności rozwojowej, takie jak wynagrodzenia pracowników, materiały i surowce niezbędne do badań czy koszty współpracy z jednostkami naukowymi lub budowy linii demonstracyjnych.
Ważny jest cel projektu – musi dotyczyć innowacji co najmniej na skalę krajową. Natomiast ciekawą zmianą w porównaniu do poprzednich perspektyw jest to, że SMART umożliwia realizację i finansowanie projektów kompleksowych, nie tylko opierających się o B+R. W ramach tego konkursu możliwe jest zrealizowanie dodatkowych działań w innych komponentach, takich jak:
- infrastruktura B+R (zakup urządzeń, maszyn i innych sprzętów niezbędnych do prowadzenia badań i eksperymentów);
- wdrożenie wyników prac B+R (inwestycja w linie produkcyjne służące do wytwarzania nowych, opracowanych w projekcie B+R produktów);
- internacjonalizacja (wyjście z produktem i marką na rynki zagraniczne);
- zazielenienie (przedsięwzięcia z zakresu oceny cyklu życia lub śladu środowiskowego produktu, a także działania inwestycyjne o charakterze proekologicznym);
- cyfryzacja (działania inwestycyjne mające na celu zwiększenie poziomu cyfryzacji działalności przedsiębiorstwa);
- kompetencje (działania związane z doskonaleniem kompetencji pracowników oraz kadry zarządzającej).
Ostatni konkurs SMART trwał do 30 października 2023 roku, natomiast w harmonogramie są już zaplanowane kolejne nabory, zarówno dla przedsiębiorców realizujących projekty samodzielnie, jak i dla konsorcjów przedsiębiorców z jednostkami naukowymi.
Alternatywą dla konkursu SMART są konkursy o podobnej tematyce organizowane na poziomie wojewódzkim w ramach funduszy europejskich dla każdego z regionów. Natomiast w tym przypadku każde województwo samodzielnie zarządza kalendarzem naborów i w wielu regionach konkursy nie zostały jeszcze ogłoszone lub zostały ogłoszone w ograniczonym zakresie (np. w woj. podlaskim planowane są konkursy z zakresu infrastruktury B+R, w woj. podkarpackim już trwa konkurs na działania B+R wraz z wdrożeniem, w woj. lubelskim konkurs tylko dotyczący prac B+R odbędzie się na wiosnę 2024 roku).
Dotacje na projekty z zakresu gospodarki obiegu zamkniętego
Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ) to temat nowy w tej perspektywie finansowej, natomiast niezmiernie ważny. Widać to przede wszystkim w budżetach konkursów, jakie są dedykowane tej tematyce, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. Przedsiębiorcy w tym zakresie mogą liczyć na wsparcie na bardzo różnorodne działania, od prac koncepcyjnych po inwestycyjne.
Przykładem ciekawego rozwiązania może być konkurs organizowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Składa się on z dwóch etapów:
Etap 1 – dotyczy zakupu usług doradczych w zakresie opracowania modelu biznesowego GOZ, który wskaże aktualny stan przedsiębiorstwa w tym temacie, a także nakreśli plan działania i inwestycje, jakie przedsiębiorstwo musi poczynić, aby wdrożyć rozwiązania GOZ. Dotacja na zakup modelu może wynieść nawet 82 tysiące złotych i jest ona pomocą de minimis.
Etap 2 – dotyczy realizacji działań opisanych w modelu GOZ, czyli mogą tutaj nastąpić inwestycje w zakup maszyn i urządzeń, które są niezbędne do tego, aby wprowadzić w danym przedsiębiorstwie gospodarkę obiegu zamkniętego.
Budżet pierwszego etapu wynosi 10 milionów złotych, a wnioski można składać do 12 grudnia 2023 roku. Nabór wniosków do drugiego etapu jest przewidziany na 2024 rok, gdy będą znane wyniki etapu I. Co ważne, konkurs ten jest realizowany z programu „Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej”, czyli projekty finansowane w programie muszą być realizowane na terenie woj. podlaskiego, warmińsko-mazurskiego, lubelskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i mazowieckiego z wyłączeniem regionu warszawskiego stołecznego. Dodatkowo konkurs jest przeznaczony tylko dla przedsiębiorców z sektora małych i średnich firm (MŚP). Tematyka GOZ jest również priorytetowo traktowana w regionach, zatem w ramach funduszy europejskich dla poszczególnych województw przedsiębiorcy mogą znaleźć interesujące konkursy, które wspierają tę tematykę. Dla przykładu: aktualnie trwa konkurs w województwie łódzkim (z budżetem 100 milionów złotych), który jest dedykowany szerokiemu gronu odbiorców, bo mogą wziąć w nim udział zarówno przedsiębiorcy, jak i podmioty sektora publicznego. Wspierane są następujące typy projektów:
- inwestycje w zakresie selektywnego zbierania (w połączeniu z edukacją lokalnej społeczności objętej projektem, w tym także promowanie ponownego użycia), instalacji do przetwarzania bioodpadów, instalacji do doczyszczania selektywnie zebranych odpadów lub recyklingu odpadów;
- inwestycje mające na celu zapobieganie powstawaniu odpadów lub promujące ponowne użycie;
- wsparcie GOZ w przedsiębiorstwach;
- edukacja lub doradztwo w zakresie GOZ, przygotowanie dokumentów planistycznych dotyczących GOZ.
Tak jak w przypadku projektów badawczo- rozwojowych, o konkursach GOZ i ich umiejscowieniu w harmonogramie również decydują województwa. Stąd w różnych regionach może być inny stopień przygotowania instytucji do organizacji takiego konkursu (np. w województwie lubelskim dopiero na kolejny rok jest zaplanowany konkurs dot. GOZ w przedsiębiorstwach z budżetem ponad 117 milionów złotych i będzie dotyczył projektów związanych z zamykaniem obiegu odpadów organicznych).
Dotacje związane z efektywnością energetyczną i OZE
Temat efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii jest bardzo szeroki. Ale również jest bardzo szeroko i mocno wspierany w aktualnej perspektywie finansowej. Konkursy dotacyjne w tej tematyce są organizowane na wielu poziomach:
Na poziomie krajowym w ramach programu „Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FENIKS)”. Program ten przewiduje szereg naborów związanych z efektywnością energetyczną przedsiębiorstw, które na podstawie audytów energetycznych będą mogły sfinansować inwestycje usprawniające produkcję w kierunku mniejszego zużycia zasobów i energii elektrycznej. Dodatkowo wspierane będą inwestycje w odnawialne źródła energii oraz magazyny energii. Pierwsze konkursy w tych tematach planowane są w okresie grudzień 2023 – luty 2024.
- Na poziomie krajowym w ramach programu FENG i konkursu o nazwie „Kredyt Ekologiczny”, który jest przeznaczony dla przedsiębiorców MŚP oraz tzw. mid-caps, czyli dużych przedsiębiorców zatrudniających nie więcej niż 3000 pracowników z uwzględnieniem powiązań grupowych. Kredyt ekologiczny jest działaniem związanym z finansowaniem efektywności energetycznej produkcji oraz termomodernizacji budynków, co powinno wynikać z przeprowadzonych wcześniej (przed aplikowaniem) audytów energetycznych i termomodernizacyjnych. Na bazie analizy przeprowadzonej przez audytora przedsiębiorcy mogą wnioskować o dotację na działania inwestycyjne zmierzające do ograniczenia zużycia energii elektrycznej. W dotychczasowym konkursie, który zakończył się w sierpniu 2023 roku, oczekiwaniem instytucji było osiągnięcie co najmniej 30% wskaźnika ograniczenia zużycia energii elektrycznej.
- Na poziomie regionalnym w każdym z województw przedsiębiorcy znajdą konkursy alternatywne do ścieżki krajowej, czyli dotyczące efektywności energetycznej linii produkcyjnych, termomodernizacji budynków produkcyjnych i magazynowych, a także inwestycji w zakresie OZE.
Zaprezentowano tylko wąski wycinek całego pakietu dotacji, który został zatwierdzony dla Polski w wysokości prawie 350 miliardów złotych. Natomiast warto też pamiętać o alternatywnych lub czasami komplementarnych formach wsparcia działalności przedsiębiorców, w tym w szczególności o uldze badawczo-rozwojowej, zwolnieniu z podatku CIT na nowe inwestycje w ramach Polskiej Strefy Inwestycji czy też Grancie Rządowym.
