Od czerwca 2020 roku możliwe jest wszczęcie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego (dalej także jako UPR). Postępowanie to zostało uregulowane w Tarczy 4.0[1], ale poprzez odesłanie do przepisów postępowania o zatwierdzenie układu oraz konkretnych artykułów z pozostałych postępowań, korzysta także z szeregu rozwiązań zaczerpniętych z całego Prawa restrukturyzacyjnego[2]. Tym samym, odpowiedzi na wiele praktycznych pytań związanych z prowadzeniem uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego należy szukać nie w uregulowaniach Tarczy 4.0, a właśnie w przepisach Prawa restrukturyzacyjnego.
Jednym z wielu zagadnień, które nie zostały wyczerpująco uregulowane w przepisach Tarczy 4.0 jest kwestia kształtu propozycji układowych i procedury ich powstawania. W tej materii Tarcza 4.0 stanowi jedynie, że dłużnik obowiązany jest przedstawić nadzorcy układu propozycje układowe przed obwieszczeniem w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu postępowania.
Czy zatem w UPR dłużnik może zaoferować wierzycielom zaspokojenie wierzytelności w drodze likwidacji jego majątku lub tylko niektórych jego składników?
Odpowiedź na to pytanie jest możliwa dopiero w oparciu o przepisy Prawa restrukturyzacyjnego. Podstawowe znaczenie dla odpowiedzi na zadane powyżej pytanie ma treść art. 159 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego, stanowiącego, że propozycje układowe mogą przewidywać zaspokojenie wierzycieli przez likwidację majątku dłużnika. Przepis ten nie jest legislacyjną nowością, w znacznej mierze stanowi powtórzenie regulacji funkcjonującej już wcześniej w przepisach Prawa upadłościowego i naprawczego[3], konstruującej tak zwany układ likwidacyjny. Zacytowana regulacja znajduje się w przepisach ogólnych o postępowaniach restrukturyzacyjnych i ich skutkach, co oznacza, że w braku odmiennego zastrzeżenia znajduje zastosowanie do każdego z postępowań restrukturyzacyjnych. Przepisy regulujące postępowanie o zatwierdzenie układu oraz uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne nie wyłączają zastosowania art. 159 Prawa restrukturyzacyjnego, w związku z czym należy przyjąć, że prawodawca dopuścił stosowanie go także w tych wariantach restrukturyzacji.
W przepisach Prawa restrukturyzacyjnego jedynie przykładowo wskazano takie metody restrukturyzacji zobowiązań dłużnika, jak: odroczenie terminu wykonania zobowiązania, rozłożenie spłaty na raty, zmniejszenie wysokości wierzytelności, ich konwersję na udziały lub akcje oraz zmianę, bądź uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność. W ustawie przewidziano także, że na propozycje układowe może składać się jeden lub więcej sposobów restrukturyzacji zobowiązań dłużnika. Już z brzmienia przytoczonych powyżej uregulowań można wywnioskować, że autorom propozycji układowych[4] pozostawiona została duża doza swobody, ograniczona przede wszystkim do sytuacji, gdy wierzycielami są organy publicznoprawne[5].
Możliwe sposoby spłaty zobowiązań przez dłużnika.
W praktyce, w toku UPR może mieć miejsce realizacja układu likwidacyjnego. Podstawowym założeniem, które należy przyjąć, jest sygnalizowany już powyżej otwarty charakter propozycji układowych oraz swoboda ustalania treści układu. W ich świetle można przyjąć następujące warianty działania:
– zlikwidowany majątek może zostać przejęty przez osoby trzecie na zasadzie umowy sprzedaży,
– zlikwidowany majątek może zostać przejęty przez samych wierzycieli układowych w oparciu o układ,
– zlikwidowany majątek może zostać częściowo przejęty przez osoby trzecie na zasadzie umowy sprzedaży, a częściowo przez wierzycieli układowych w oparciu o układ,
– wreszcie zlikwidowany majątek może zostać rozdysponowany w inny sposób, określony w układzie likwidacyjnym[6].
Możliwe jest zatem dostosowanie przyjętego wariantu działania do sytuacji określonego dłużnika. Dopuszczalne jest zarówno zbycie całego majątku (przedsiębiorstwa dłużnika) na rzecz zainteresowanego podmiotu działającego w tej samej branży, sprzedaż jedynie niektórych wartościowych składników, które nie będą miały wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, jak i rozdysponowanie całym majątkiem na rzecz wierzycieli układowych, adekwatnie do wartości ich wierzytelności. Tym samym likwidacja majątku restrukturyzowanego – całkowita bądź częściowa, skupiająca się na określonych składnikach majątkowych – może uwzględniać także zamiar kontynuowania przez dłużnika działalności po zakończeniu UPR.
Przygotowanie propozycji układowych zakładających spieniężenie majątku dłużnika wymaga podjęcia już na tym etapie restrukturyzacji szeregu decyzji i wskazania w treści propozycji, między innymi: formy przejęcia własności składników majątkowych, sposobu ich likwidacji oraz zasad dystrybucji środków pieniężnych, bądź składników majątkowych wśród wierzycieli[7]. Wielu przedstawicieli doktryny, kierując się konstrukcją uchylonego już art. 271 ust. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego przyjmuje, że konieczne lub co najmniej zasadne jest także wyznaczenie osoby przeprowadzającej likwidację[8]. Jak słusznie zauważa się w literaturze, osobą odpowiedzialną za wykonanie układu likwidacyjnego może być dowolna osoba, przy czym nie powinien być to sam nadzorca wykonania układu, jako że to stawiałoby pod znakiem zapytania sens pełnionej przez niego funkcji[9]. Nie ma przeszkód, aby osobą odpowiedzialną za sprzedaż majątku była np. osoba profesjonalnie zajmująca się pośrednictwem w sprzedaży nieruchomości. Niewątpliwą zaletą postępowania będzie ochrona przeciwegzekucyjna majątku dłużnika.
Należy również pamiętać, że likwidacja majątku restrukturyzowanego w procesie wykonywania układu nie będzie miała skutku egzekucyjnego. Oznacza to, że pomimo rozdysponowania składnikami majątku na rzecz wierzyciela lub osób trzecich w toku restrukturyzacji, w mocy pozostaną obciążenia ograniczonymi prawami rzeczowymi, jak hipoteki i zastawy. Jeśli jednak wierzyciel rzeczowy wyrazi zgodę na propozycje układowe zaproponowane przez dłużnika w toku UPR, obciążenia zostaną zniesione po zaspokojeniu wierzycieli rzeczowych. Należy również pamiętać, że układ likwidacyjny nie jest także tożsamy z likwidacją w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych[10].
Podsumowując, to do uznania wspólników pozostanie zatem decyzja, czy w przypadku, kiedy w wyniku postępowania zostaną zaspokojone wszystkie wierzytelności podmiotu, zakończyć jego byt, czy też kontynuować działalność. W rezultacie czynności w ramach UPR, spieniężenie całości dotychczasowego majątku osoby prawnej nie będzie równoznaczne z zakończeniem istnienia spółki będącej dłużnikiem. Reprezentanci podmiotu, chcąc zakończyć działalność, będą musieli wszcząć postępowanie likwidacyjne według właściwych przepisów k.s.h.
adw. Gabriela Farej – Łuciów
dor. rest. Krzysztof Daniel Sobieraj
[1] Ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1086, w artykule jako Tarcza 4.0).
[2] Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 814 ze zm.).
[3] Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.)
[4] W myśli przepisu art. 15 ust. 5 Tarczy 4.0 propozycje układowe przygotowuje dłużnik, natomiast z przepisu art. 37 ust. 2 pkt 2 Prawa restrukturyzacyjnego wynika, że propozycje układowe przygotowywane są przez nadzorcę układu wspólnie z dłużnikiem.
[5] Ograniczenia w konstrukcji propozycji układowych kierowanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określa art. 160 Prawa restrukturyzacyjnego.
[6] W ten sposób: R. Adamus, Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2019, legalis, art. 159, nb. 2.
[7] Szerszy katalog podaje B. Groele (w:) P. Filipiak (red.), A. Hrycaj (red.) Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2020, LEX, art. 159, t. 5.
[8] Na konieczność wskazuje P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 6, Warszawa 2020, legalis, art. 159, nb. 3. Zasadność lub możliwość wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za wykonanie układu likwidacyjnego podkreślają: B. Groele (w:) P. Filipiak (red.), A. Hrycaj (red.) Prawo restrukturyzacyjne (…) op. cit., art. 159, t. 5, A. J. Witosz (w:) A. Torbus (red.), A. J. Witosz (red.) A. Witosz Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2016, LEX, art. 159, t. 3, R. Adamus, Prawo restrukturyzacyjne (…) op. cit., legalis, art. 159, nb. 15.
[9] A. J. Witosz (w:) A. Torbus (red.), A. J. Witosz (red.) Prawo restrukturyzacyjne (…) op. cit., art. 159, t. 3.
[10] Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1526 ze zm.).
