W dniu 29 czerwca 2023 roku Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych podpisała Umowę Ramową dot. transgranicznej pracy zdalnej.
Oprócz Polski, sygnatariuszami Umowy Ramowej są Austria, Belgia, Chorwacja, Czechy, Finlandia, Francja, Niemcy, Liechtenstein, Luksemburg, Malta, Norwegia, Portugalia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Holandia, Słowacja.
Dzięki Umowie Ramowej, począwszy od 1 lipca 2023 roku, w zakresie ubezpieczeń społecznych, wprowadzone zostały ułatwienia dla pracowników wykonujących pracę zdalną za granicą.
Dlaczego Umowa Ramowa jest ważna?
Kluczowym aktem prawnym określającym zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 11 ust. 3 lit. a) ww. Rozporządzenia, pracownik podlega ubezpieczeniu społecznemu w państwie w którym wykonywana jest praca. Od powyższej zasady istnieje szereg wyjątków, w szczególności dotyczących pracowników delegowanych.
W ostatnich latach uwidoczniła się również tendencja do wykonywania przez pracowników pracy zdalnej w miejscu dla nich dogodnym (zwłaszcza w ciepłych krajach południa Europy). Wpisuje się ona w szerszy trend tzw. workation czyli, jakkolwiek mogłoby to brzmieć kuriozalnie z perspektywy prawa pracy, łączenia pracy z wakacjami. Zwłaszcza wśród pracowników IT tego rodzaju podróże stają się coraz bardziej popularne. To co pożądane dla pracownika może być jednak zmorą dla działu HR. Pracownika takiego ciężko uznawać za delegowanego (inicjatywa pracy przez pewien czas za granicą wychodzi przecież bezpośrednio od niego). Pracodawcy stawali zatem przed dylematem czy rejestrować takiego pracownika na potrzeby ubezpieczeń społecznych w kraju jego przebywania, czy nie zezwalać na pracę z zagranicy, czy udawać, że nie wiedzą gdzie pracownik przebywa, a może próbować wykorzystać instytucję delegowania uzyskując dokument A1. Zjawisko to przybrało na tyle duże rozmiary, że w okresie pandemii COVID-19 przyjęta została tzw. no-impact policy odzwierciedlona w dokumencie Komisji EMPL/1053-01/22 – EN, która umożliwiała stosowanie systemu ubezpieczenia społecznego państwa, w którym znajduje się siedziba pracodawcy, a nie państwa – miejsca przebywania pracownika. Wraz z zakończeniem stanu zagrożenia epidemicznego, no-impact policy straciła rację bytu. Celem podpisania Umowy Ramowej było zatem wypełnienie powstałej luki i reagowanie na zmieniającą się rzeczywistość.
Co się zmienia?
Zgodnie z Umową Ramową, pracownicy, którzy:
• są zatrudnieni tylko u pracodawcy lub kilku pracodawców z siedzibą w tym samym państwie będącym sygnatariuszem Umowy Ramowej
• zazwyczaj pracują w państwie, w którym siedzibę ma ich pracodawca
• wykonują czasowo pracę zdalną przy czym ich wymiar pracy zdalnej w innym państwie będącym sygnatariuszem Umowy Ramowej nie przekracza 50 % ogólnego wymiaru czasu pracy,
będą mogli pozostać objęci ubezpieczeniem społecznym w państwie – siedzibie pracodawcy.
Tym samym spędzanie jesiennego czasu, pracując zdalnie z Włoch lub Hiszpanii staje się od strony prawnej dużo łatwiejsze.
