6 lat po referendum w sprawie Brexitu – relacja pomiędzy Wielką Brytanią a Unią Europejską

Mało kto zdaje sobie sprawę, że w czerwcu tego roku minęło już sześć lat od dnia, kiedy Brytyjczycy zdecydowali w referendum o opuszczeniu struktur Unii Europejskiej. Światowe wydarzenia ostatnich lat, takie jak pandemia COVID-19 czy wybuch wojny na Ukrainie, z lekka przyćmiły uwagę medialną ukierunkowaną na wycofanie się Zjednoczonego Królestwa. Niemniej jednak, zjawisko Brexit’u dalej niesie za sobą daleko idące skutki dla niemal każdego sektora gospodarki, a co za tym idzie również rozległe konsekwencje dla naszego codziennego życia. Te efekty z pewnością pozostaną z nami przez wiele nadchodzących dziesięcioleci. Tym samym, zagadnienie rozdziału dwóch długotrwale i głęboko zintegrowanych ze sobą ekonomii stało się obiektem zainteresowania badań społecznych, ekonomicznych i prawnych.

Jedno z najnowszych opracowań w tym zakresie zostało przygotowane przez Bartosza Brzyskiego z Firmy Prawniczej Kochański & Partners. W swojej pracy magisterskiej pod tytułem Relacja prawno-ekonomiczna pomiędzy Zjednoczonym Królestwem a Unią Europejską. Kompleksowy ogląd dotychczasowej i przyszłej współpracy (The Legal and Economic Relationship between the United Kingdom and the European Union. A Comprehensive Overview of Past and Future Cooperation), Bartosz zaprezentował zestawienie dotychczasowej i dalszej współpracy na linii UE-WB, przede wszystkim z perspektywy prawnej, ale częściowo również i ekonomicznej. Jako że procedura wyjścia z Unii Europejskiej wpływa na formę prawną współpracy międzynarodowej, jej skutki uwidaczniają się także na płaszczyznach społecznej i ekonomicznej. Te splecione ze sobą wymiary są najlepszym materiałem dla potrzeb dyskusji czy można określić Brexit jako zjawisko niosące za sobą pozytywne lub negatywne konsekwencje. Jednakże, aby taka dyskusja była możliwa, analiza prawna musi odnosić się także do wybranych aspektów pozaprawnych. Dlatego też celem przedmiotowej pracy magisterskiej jest pomóc w sformułowaniu wstępnej odpowiedzi na pytanie ‘Czy, na płaszczyźnie gospodarczej, Zjednoczone Królestwo skorzystało na opuszczeniu Unii Europejskiej?”.

Przyznając, że długoterminowe skutki Brexitu są niemożliwe do precyzyjnego przewidzenia na tym wciąż wczesnym etapie, kluczowe wnioski z badania są następujące:

• Analiza historyczna wskazuje, że Zjednoczone Królestwo od zawsze było nietypowym partnerem dla Unii Europejskiej. Od samego początku miało zastrzeżenia co do dołączenia do organizacji formujących się w kontynentalnej Europie (czego wyrazem było np. pierwsze referendum w sprawie wyjścia w 1975 r.), a nadto zabezpieczyło sobie szereg odstępstw od kluczowych zobowiązań unijnych. Prowadzi to do wniosku, że gdyby Zjednoczone Królestwo pozostało Państwem Członkowskim UE, to istniało wysokie prawdopodobieństwo, iż dalej uczestniczyłoby ono w Unii Europejskiej i Jednolitym rynku na innych zasadach, aniżeli pozostali członkowie.  
• Analiza konsekwencji krótkoterminowych pokazuje, że póki co Brexit nie był ekonomicznie korzystny dla Zjednoczonego Królestwa. Zaprezentowanie wyników referendum w 2016 r. samo w sobie spowodowało ogromne zamieszanie finansowe na światowych rynkach, a rosnąca niepewność gospodarcza wpłynęła na to, że wielu inwestorów powstrzymało się od dalszych inwestycji w Wielkiej Brytanii lub nawet całkowicie się z nich wycofało.
• Wielka Brytania miała do wyboru kilka opcji w zakresie nowego modelu współpracy gospodarczej z Unią Europejską, jednakże finalnie padło na formę umowy o wolnym handlu. Nowo wynegocjowana Umowa o Handlu i Współpracy UE-WB, która miała zastąpić dotychczasową kooperację w ramach samej Unii nie jest w stanie zapewnić takiego samego poziomu ułatwień gospodarczych, jak te z których korzystają Państwa Członkowskie UE.  
• Skutki Brexitu są zróżnicowane w zależności od danego sektora gospodarki i w pewnym sensie mogą mieć charakter subiektywny. Dla przykładu, widoczne negatywne efekty dotyczące rynku energetycznego nie są równe konsekwencjom, z jakimi boryka się transgraniczny handel towarami. Jednakże, jak wskazują eksperci, Brexit doprowadził do nagłego i trwałego 25% spadku importu Wielkiej Brytanii z UE, w stosunku do reszty świata¹ . Zmusił też wiele firm do całkowitego zaprzestania handlu ze Zjednoczonym Królestwem.
• Dodatkowe utrudnienia gospodarcze spowodowane Brexit’em to m.in. niedobory pracowników, rosnące ceny żywności, zmiany wartości pieniądza, wzrost barier pozataryfowych (takich jak dodatkowe formalności i kontrole sanitarne), oraz inne przeszkody dla prowadzenia działalności transgranicznej. Jednocześnie żaden rządowy raport nie wykazał do tej pory jakichkolwiek rzeczywiście korzystnych skutków gospodarczych Brexitu.

Pełen tekst pracy magisterskiej przedstawia pobieżnie rys historyczny tworzenia się Unii Europejskiej w kształcie znanym na dzień dzisiejszy, oraz pokazuje rolę, jaką w tym procesie odegrało Zjednoczone Królestwo. Prezentuje on nadto wydarzenia prowadzące do Brexit’u, w tym szczegółowy opis procedury prawnej wymaganej dla wyjścia z Unii Europejskiej. Opracowanie powinno pomóc czytelnikowi w zrozumieniu skutków Brexitu, zmian, jakie wprowadził, oraz istoty formy prawnej przyjętej dla nowej współpracy międzynarodowej.

Dzieląc się wnioskami tej ciekawej pracy dyplomowej, w imieniu Firmy Prawniczej Kochański & Partners raz jeszcze składamy Bartoszowi Brzyskiemu gratulacje ukończenia studiów prawniczych, uzyskania najwyższej oceny na dyplomie i dołączenia do grona prawników.

1 R. Freeman, K. Manova, T. Prayer, T. Sampson, Brexit: the major trade disruption came after the UK-EU agreement took effect in 2021, London School of Economics and Political Science, 26 kwietnia 2022, //blogs.lse.ac.uk/businessreview/2022/04/26/brexit-the-major-trade-disruption-came-after-the-uk-eu-agreement-took-effect-in-2021/ [access: 22 May 2022].